Diario dos temas 7-8: presentación sobre o Enfoque comunicativo mellorado

Na entrada de diario para os temas 7 e 8 compartirei convosco a presentación que fixen na clase sobre o Enfoque comunicativo mellorado, elaborada coa ferramenta Genially. Para complementala, incluirei o guion que preparei para realizala.

1. QUEN, CANDO E POR QUE

O Enfoque Comunicativo Mellorado foi desenvolvido por Zoltán Dörnyei, un profesor de Psicolingüística da Universidade de Nottingham de orixe húngaro. Este enfoque baséase en dous puntos. En primeiro lugar, en que o ensino de linguas estranxeiras debe seguir os principios comunicativos que sempre defendeu o Enfoque Comunicativo, no que o estudante debía ter unha participación activa  en interaccións significativas na lingua estranxeira en situacións comunicativas que imitaban contextos reais. E, en segundo lugar, en que o Enfoque Comunicativo, que foi creado a principios dos anos 70, debería modernizarse para adaptarse ao século XXI. 
Co cambio de século producíronse moitos avances no campo da lingüística aplicada e da psicolingüística, que non se viron reflexados nos principios comunicativos. Os avances teóricos máis destacados recolléronse do libro de Zoltán Dörnyei Psychology of Second Language Acquisition (2009) onde autor resumiu as implicacións practicas desa teoría en sete principios, que están baseados en estudos científicos. E chamou a esta versión mellorada do Enfoque Comunicativo ou Principled Communicative Approach (ou Enfoque comunicativo baseado en principios).

 Por que precisamos un novo enfoque comunicativo?
-Aínda que o EC leva décadas sendo a base do ensino de linguas, sempre se explicitou o contido dos aspectos lingüísticos, pero nunca o contido do enfoque de aprendizaxe, é dicir, non había indicacións sobre a mellor maneira de presentar e ensinar este contido lingüístico, aparte de “aprender facendo” e “negociar o significado en situacións”. Supoñíase que a competencia comunicativa do estudante ía desenvolverse de forma automática mediante a participación activa en actividades comunicativas significativas. Ademais, non se tiveron en conta os avances da psicoloxía da aprendizaxe. 
-Isto levou a confusións na interpretación práctica, fundamentalmente en canto á gramática:

Gramática, si ou non?
Moitos seguidores do enfoque comunicativo defenden as clases sen gramática, alegando que a aprendizaxe da gramática está implícita, como na aprendizaxe da lingua materna. Non obstante,  diferentes estudos feitos con estudantes en inmersión lingüística demostran que a gramática non se aprende só de forma implícita. Ademais, os fundadores do método  si que contemplaban o ensino de gramática. A clave está en atopar un equilibrio  entre a aprendizaxe implícita e explícita cunha andamiaxe sen caer no método de gramática-tradución.

2. O LIBRO

Arnold, J., Dornyei, Z. & Pugliese, C. 2015. The principled communicative approach: Seven criteria for success.  London: Helbling Languages

RECOLLE:
1. Introdución: Que é o Enfoque comunicativo mellorado? E presentación breve dos 7 principios
2. Un capítulo adicado a cada un dos SETE PRINCIPIOS con numerosos exemplos de actividades.
3. Bibliografía e máis recursos
4. Guía rápida para profesores

3. OS SETE PRINCIPIOS

Os principios do enfoque comunicativo mellorado están baseados en estudos psicolingüísticos recentes e intentan atopar un equilibrio entre a aprendizaxe implícita e explícita dunha forma sistemática:

OS PRINCIPIOS UN A UN

1.  Principio da significación persoal
O ensino debe estar centrado no significado e debe ser significativo: no enfoque comunicativo o estudante é o centro do ensino, polo que o contido debe estar relacionado coa súa vida.

O capítulo presenta 12 actividades, pasando por un poema, a descrición de información personalizada, ata a fixación de metas e a formulación de situacións hipotéticas. Todas las actividades reflexan o principio de xeito aclaratorio e lúdico.

2. Principio do input declarativo
Para facilitar a automatización, o ensino debe proporcionar un input explícito, que se vai procesando a través da práctica.

As 11 actividades propostas neste caso preparan ao estudante para as tarefas en que se verán involucrados. 

3. Principio da práctica controlada
En consonancia co principio anterior, pretende a automatización das habilidades na lingua estranxeira.  

Para isto suxire actividades variadas, co uso de internet ou outros medios, centradas nas experiencias ou atributos propios dos estudantes. Inclúe 11 actividades, tales como cánticos, relatos humorísticos, actividades creativas e espontáneas.

4. Principio da atención ás estruturas lingüísticas
Sen esquecer a relevancia do significado no enfoque, a aprendizaxe tamén debe prestar atención aos aspectos formais e estruturais da lingua estranxeira que determinan a precisión e a adecuación a nivel oracional, discursivo e pragmático.

As 11 actividades descritas abarcan estruturas lingüísticas, variados tempos verbais, ademais de actividades de descrición, modalidade en inglés e orde das palabras na oración.

5. Principio da linguaxe de fórmulas lingüísticas
O ensino debe incluír a aprendizaxe de fórmulas lingüísticas, é dicir, as expresións fixas ou idiomáticas, colocacións e outras, coma unha característica fundamental dunha lingua. 

En consecuencia, as once actividades propostas inclúen traballar con números, categorías, frases comúns e expresións idiomáticas.

6. Principio da exposición á lingua
O ensino debe ofrecer ampla exposición á lingua estranxeira para que se activen os mecanismos de aprendizaxe implícito, e o input se transforme en intake. Este capítulo, en particular, destaca a necesidade de expoñer ao estudante ao inglés para favorecer os procesos que promoven a aprendizaxe implícita. 

As nove actividades explicadas inclúen tarefas directamente relacionadas con textos orais ou escritos auténticos, e fragmentos audiovisuais variados.

7. Principio da interacción focalizada
O ensino debe ofrecer amplas oportunidades de participación nunha interacción xenuína na lingua estranxeira. Esas interaccións deben ter un enfoque formal ou funcional concreto e estar asociadas a frases coas que practicar.

As 10 actividades propostas son de carácter aberto (open-ended): consellos, críticas e simulacións. 

Exemplo de actividade: 

Principio da significación persoal: 1.2. How would it be at home?

1. Preséntaselles ao alumnos un texto/diálogo cunha situación familiar da súa casa.
2. Pídeselles que escriban o mesmo texto facéndoo o máis persoal posible pero se dar detalles (nomes) que poidan indicar o autor.
3. Recóllense  os textos e repártense pola clase aletoriamente.
4. Os alumnos teñen que adiviñar quen e o autor (competición ou debate).

4. CONCLUSION

O enfoque comunicativo mellorado plasmado neste libro é sen dubida un recurso indispensable para os profesores de inglés que pretendan optimizar as súas prácticas metodolóxicas, así como para os formadores de profesores. 

Ademais das actividades, o libro inclúe unha lista de recursos adicionais e unha guía de referencia rápida en formato táboa, para que os profesores poidan consultar e seleccionar actividades segundo duración, nivel e obxectivo.

5. VALORACIÓN PERSOAL CRÍTICA

Como ocorreu ao longo da historia, sempre aparecen novos métodos que reivindican ser máis eficaces que o anterior. No caso do enfoque comunicativo, que é un dos métodos máis populares de ensino de linguas estranxeiras, era totalmente necesario renovalo despois de case 50 anos. 

Aínda que moitos dos principios xa os utilizaban moitos profesores de lingua estranxeira, este enfoque comunicativo mellorado explicita uns principios de aplicación práctica para acabar coa ambigüidade do enfoque comunicativo orixinal e ten en conta os estudos psicolingüísticos máis recentes.


Este recente método debería darse a coñecer entre os profesores de linguas, para mellorar a calidade do ensino. Algúns centros xa o utilizan: Vivaling (“o método máis moderno”)