Diario do Tema 5: O deseño curricular

Nesta primeira entrada de Diario para as sesións de Gonzalo Constenla vou reflexionar sobre un aspecto que me chamou a atención desde a primeira sesión de clase: o uso dunha metodoloxía moi activa e reflexiva para o ensino-aprendizaxe dun tema eminentemente teórico.

Dende que empezamos o mestrado en setembro, nas diferentes materias faláronnos da Escola Nova e das metodoloxías activas, uns plantexamentos marabillosos na teoría, pero que na nosa experiencia práctica como estudantes apenas tiñamos experimentado. Como moito con algún profesor “moderno” ou na Escola Oficial de Idiomas. A sorpresa chegou xa na presentación desta materia, cando vimos que, o que críamos que ía ser unha materia moi teórica (e aburrida), pola densidade dos seus contidos, ía acabar sendo unha das máis prácticas debido á metodoloxía utilizada. Estamos acostumados a que, nas materias teóricas, o profesor transmita os coñecementos aos alumnos de forma unidireccional (maxistrocentrismo) e que os alumnos teñan que asumir unha actitude pasiva de asimilación e repetición de contidos. Porén, nesta materia teórica o alumno ou alumna é o centro do proceso de aprendizaxe e adopta un papel moi activo: traballa en equipo nas distintas actividades, procura información sobre os temas a tratar, usa novas tecnoloxías, reflexiona sobre os contidos e o proceso de aprendizaxe, etc., mentres que a teoría existe só como material de consulta e referencia complementario. Trátase de aprender durante o proceso: non só contidos, senón tamén competencias clave.

Unha das competencias que desenvolvemos nesta materia é a competencia dixital (CD). Desde o primeiro día, informóusenos de que a metade da nosa avaliación ían ser as entradas que publicáramos nun blog. Así, aprendemos a “saber facer” (utilizar recursos tecnolóxicos, crear contidos) e “saber ser” (ter unha actitude activa cara as tecnoloxías). Ademais, nas diferentes actividades de aula, tamén seguimos adquirindo esta competencia. Por exemplo, na actividade con Kahoot, ademais de aprender novos contidos, descubrimos unha TIC que é moi útil como actividade de motivación, para avaliar os coñecementos iniciais ao principio dunha unidade e para facer unha avaliación formativa cara o final da mesma, e que presenta moitos recursos para analizar a información obtida e realizar diferentes avaliacións. Desta forma, coñecemos unha nova aplicación (“saber”) e aprendemos a “saber ser” (ter a curiosidade e motivación pola aprendizaxe e a mellora no uso das tecnoloxías; e valorar fortalezas e debilidades dos medios informáticos). Outra actividade de aula na que traballamos esta competencia foi a actividade colaborativa sobre “As linguas estranxeiras no currículo de ESO, Bacharelato e FP”. Nesta tarefa, ademais de usar unha TIC de traballo colaborativo (documento compartido en Google Drive), tamén aprendemos a “saber” e “saber facer”: coñecer fontes de información; buscar, obter e tratar información; e usar e procesar información de maneira crítica e sistemática).

Outra competencia que está moi presente nesta materia de forma transversal, pola metodoloxía empregada, é a competencia aprender a aprender (CAA). Por unha banda, aprendemos a “saber”: saber os procesos implicados na aprendizaxe (como se aprende), ao observar e reflexionar sobre os métodos utilizados na clase nas entradas do blog; o coñecemento sobre o que un sabe e descoñece, por medio das actividades de avaliación inicial (como o Kahoot ou as preguntas en grupo sobre o currículo da primeira sesión); e o coñecemento da disciplina e o contido concreto da materia (a teoría), que tradicionalmente era o obxectivo principal da educación, pero que nesta materia ten a mesma importancia que a adquisición de competencias. Por outra banda, tamén aprendemos a “saber facer”: nas variadas actividades que realizamos na clase, aprendemos estratexias de planificación de resolución dunha tarefa, estratexias de supervisión das accións que o estudante está desenvolvendo (ao observar o papel do profesor), así como estratexias de avaliación do resultado e do proceso que se levou a cabo, aprendendo que a maioría das veces, o proceso de aprendizaxe é máis importante que o resultado. E por último, e para min o máis importante, tamén aprendemos a “saber ser”: a motivarnos a aprender, a ter a necesidade e a curiosidade de aprender, a sentirnos protagonistas do proceso e do resultado da nosa aprendizaxe, e a ter a percepción de autoeficacia e confianza en nós mesmos.

Como comentaba anteriormente, os alumnos e alumnas deste mestrado somos o produto dun sistema educativo que utilizaba as metodoloxías pasivas, polo que o que nos resulta máis natural como futuros docentes é reproducir aquilo que coñecemos. Porén, os métodos utilizados nesta materia (e outras) estannos a inspirar e axudan a demostrar que, efectivamente, pódese cambiar de mentalidade e hai outra forma de ensinar máis positiva para todos.